Այսօր՝ 22 նոյեմբերի 2024թ., 00:00
1USD = 486AMD
1EUR = 510.5AMD
1RUB = 7.9AMD

Ինչպես են Հայաստանի ու Ադրբեջանի իշխանությունները քննարկում խաղաղությունն առանց ժողովուրդների մասնակցության. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

bbc.com-ը «Ինչպես են Հայաստանի ու Ադրբեջանի իշխանությունները քննարկում խաղաղությունն առանց ժողովուրդների մասնակցության» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ չորս տարի առաջ ավարտվեց Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմը, որին զոհ գնաց գրեթե 7000 մարդ։ Ադրբեջանական ռազմական գործողության արդյունքում հայերը փախան Լեռնային Ղարաբաղից։ Հաղթողն ու հաղթվածը փոխեցին տեղերը և սկսեցին արագացված տեմպերով նախապատրաստվել խաղաղության: Բայց երկու երկրների միջև մնում են անհաշտ տարաձայնություններ, ինչի մասին զգուշացրել են այն փորձագետներն ու ակտիվիստները, որոնք տարիներ շարունակ փորձել են ընդհանուր լեզու գտնել: Սակայն Իլհամ Ալիևի վարչակազմը և Նիկոլ Փաշինյանի գրասենյակը գաղտնի են պահում խաղաղության բանակցությունների մանրամասները և չեն խորհրդակցում իրենց երկրների քաղաքացիական հասարակությունների հետ:
 
Ադրբեջանում ակտիվիստներին ձերբակալում են հայերի հետ նամակագրության և հանդիպումների համար։ Հայաստանում էլ խաղաղության հավատարիմ կողմնակիցները մնում են մեկուսացված և փոքրամասնության մեջ: 2020 թվականի Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի և դրան հաջորդած սրացումների ժամանակ ադրբեջանցի ակտիվիստների նոր սերունդն իր մասին բարձր հայտարարեց սոցիալական ցանցերում, այդ թվում՝ անգլերենով։ Նրանք սերտ շփվում էին հայ երիտասարդների հետ, միասին մասնակցում էին փոդքասթներին և Instagram-ի Lives-ին, վիճում և պայմանավորվում միմյանց հետ X-ում (Twitter), ելույթներ ունենում սեմինարներում և համատեղ հոդվածներ հրապարակում լրատվամիջոցներում: Այդ ամենն էլ գրավեց իշխանությունների ուշադրությունը, որի արդյունքում, օրինակ՝ ձերբակալվեց ոչ միայն Բահրուզ Սամեդովը, այլ նաև բռնաճնշումներ եղան այլ ակտիվիստների ու անկախ լրագրողների վրա։
 
Վիեննայի Կենտրոնական Եվրոպայի համալսարանի հայազգի օսմանագետ Ֆլորա ՂազարյանԱբդինը ներգրավված է եղել այդ ծրագրերում: Նա ասում է, որ Սամեդովի ձերբակալությունից հետո հանդիպումներն ու քննարկումները ժամանակավորապես դադարեցվեցին՝ ադրբեջանցի մասնակիցներին չբացահայտելու համար։ Հիմա իրենց ազատությանն ու անվտանգությանը սպառնացող վտանգներից ելնելով՝ երիտասարդները թողնում են պացիֆիստական նախաձեռնությունները, քանի որ նրանք չեն զգում հետաքրքրություն հասարակության կողմից և հոգնել են: Նարմինան (անունը փոխվել է անվտանգության նկատառումներով) 15 տարի մասնակցել է ադրբեջանական կողմի խաղաղապահպան ծրագրերին, սակայն Բահրուզ Սամեդովի ձերբակալությունից հետո լքել է դրանք։ Դա կապված է նաև ոչ կառավարական կազմակերպություններում աշխատելու առումով հիասթափությունների հետ, քանի որ կախվածությունը դրամաշնորհներից և դոնորներից նշանակում է, որ հաշվետվությունները երբեմն ավելի շատ ժամանակ են պահանջում, քան իրական աշխատանքը:
 
«Կարելի է ռիսկի դիմել, եթե այդ ռիսկերն ինչ-որ իմաստ ունենան, բայց պարզապես թղթաբանություն անելու համար որպես հայրենիքի դավաճան դատվելը ռացիոնալ չէ»,- բացատրել է Նարմինան: Այդ միջավայրում շատերն են գիտակցում, որ խաղաղապահպան նախաձեռնությունները հիմնված են ոչ թե հանրային պահանջի, այլ եվրոպական կառույցների դրամաշնորհների վրա: Գերմանացի ակտիվիստ Օլիվեր Մյունսթերը ցանկանում էր փոխել դա և խաղաղապահպանությունը դարձնել զվարճալի ու գրավիչ: Կլոր սեղաններ անելու փոխարեն նա ստեղծել է «Տոլմայի օրագրեր» կատակերգական սերիալը Ադրբեջանի և Հայաստանի ուսանողների մասին, ովքեր ստիպված են ապրել Բեռլինի նույն բնակարանում։
 
Մյունսթերը կարծում է, որ երկու երկրում էլ մարդիկ խաղաղություն են ուզում. «Հայաստանում, որովհետև այլընտրանքը կարող է կործանարար լինել, և Ադրբեջանում, որովհետև Ղարաբաղի դառը վերքը բուժվել է»: Բայց գերմանացի ակտիվիստը նաև պարզել է, որ շատ դժվար է այդ մասին հրապարակավ խոսելը։ Մինչ Ադրբեջանում իշխանության քննադատները բանտարկության են ենթարկվում, Հայաստանում ենթարկվում են հասարակական ճնշման։ «Խաղաղություն բառը շատ հայերի համար ունի բացասական նշանակություն, քանի որ այն կապված է Իլհամ Ալիևի կողմից խաղաղության թելադրանքն ընդունելու հետ, - ասել է Մունսթերը,- ակտիվիստները, որոնք բացահայտորեն արտահայտում են իրենց տեսակետները խաղաղության վերաբերյալ, կարող են բախվել հրապարակային կամ նույնիսկ անձնական բացասական արձագանքի դյուրահավատ լինելու, իսկ վատագույն դեպքում՝ Ադրբեջանի ծրագրերը խթանելու մեղադրանքով»։
 
Երկար ժամանակ հակամարտող կողմերի մեջ կար ըմբռնում, որ առաջնորդները պետք է համաձայնության գան, իսկ հետո հասարակական կազմակերպությունները գան ու դա վաճառեն հասարակություններին։ 2020 թվականի պատերազմից հետո հասարակության մեջ քննարկման հնարավորություն կար, սակայն Ադրբեջանում վերջին ձերբակալություններից հետո այն կրկին անհետացել է։ Այն, ինչ հիմա կատարվում է, պարտադրված խաղաղության գործընթաց է, որը ծառայում է էլիտաների շահերին, այլ ոչ թե ողջ հասարակությանը: Խաղաղության հեռանկարները երերուն են թվում նույնիսկ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակի ֆոնին, որը խոստացել է կենտրոնանալ ԱՄՆ-ի ներքին խնդիրների վրա։ Ղարաբաղում 2020 թվականի պատերազմը տեղի ունեցավ Թրամփի առաջին նախագահության ժամանակ, և Միացյալ Նահանգները հեռու մնաց հակամարտությունից։
 
Հրադադարի մասին համաձայնագիրը կազմվեց Ռուսաստանի առաջնորդ Վլադիմիր Պուտինի կողմից և ապահովվեց Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների տեղակայմամբ։ Ջո Բայդենի վարչակազմը, չնայած ուկրաինական պատերազմին, փորձեց ավելի ակտիվ ներգրավվել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև դիվանագիտական գործընթացում։ Բայց հիմա Ամերիկայի հնարավոր շրջադարձը դեպի մեկուսացում անհանգստացնում է հետխորհրդային երկրներին, ներառյալ Կիևին: Բեռլինի Անկախ սոցիալական հետազոտությունների կենտրոնի սոցիոլոգ Սերգեյ Ռումյանցևը կարծում է, որ դա միակ զուգահեռը չէ Ռուս-ուկրաինական պատերազմի և Ղարաբաղյան հակամարտության միջև։
 
«Օրինակ՝ Ուկրաինայում պատերազմի մեկնարկով խաղաղության գաղափարը և դրան հասնելու համար փոխզիջումների որոնումը չափազանց անհավանական դարձան, և խաղաղության ցանկացած կոչ ճանաչվում է որպես Պուտինի դիրքորոշման աջակցություն,- ասել է նա,- մարտի դաշտում հաղթանակն է համարվում խաղաղության հասնելու միակ մեթոդ»։ Ռումյանցևը, սակայն, կարծում է, որ ամենևին էլ խաղաղության նախաբանը պատերազմը չէ։ «Խաղաղության հասնելը միշտ պահանջում է մեծ աշխատանք և հաստատակամություն, և այդ աշխատանքի մեծ մասը վերաբերում է պատերազմական վերքերի հաղթահարմանը»,ասել է նա։
 
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Վախենում ես՝ մի արա, անում ես՝ մի վախեցիր, իսկ եթե արել ես, մի ափսոսա․ Ռոմանոս Պետրոսյան Մենք չենք կարող տասնյակ հազարավոր մարդկանց կյանքը զոհել՝ Ղրիմը վերադարձնելու համար. Զելենսկի Կարմիր կամուրջը վերականգնվում է․ Տիգրան Ավինյան Մանկապարտեզներում բացառվում է անառողջ և անորակ սնունդը Մայթով քայլում ես, տեսնում 61 թվի «ԳԱԶ 66»-ի «ռամա» է դրված պապուց հիշատակ, տարե՛ք ձեր տուն, պատից կախեք. Նիկոլ Փաշինյան (տեսանյութ) «Ի՞նչ նպատակով է Նիկոլը իր կաբինետը կանացի դարձնում, արդյոք դա ֆեմինիստական շարժում կարելի՞ է կոչել»․ Մարգարիտ Եսայան Թուրքիայի ու Ադրբեջանի ռազմածովային ուժերը զորավարժություն են անցկացնում «Նյու Յորքն ինձ այնքան է սազում». Եվա Բաղդասարյանի նոր ֆոտոշարքը Այսօր Հայ Առաքելական եկեղեցին նշում է Ընծայման տոնը «Սա լինելու է ներքին համերաշխության, միասնական աջակցության ու անմոռանալի տպավորություններով հարուստ մարզական երեկո». Հրաչյա Ռոստոմյան 6 ամսով կսահմանափակվի խոզերի ներմուծումը Հայաստան Ամիօ բանկը ԵԴԹ «Երեք ընկեր» ներկայացման գլխավոր գործընկերն է ՀՀ-ն Հնդկաստանի հետ բանակցություններ է վարում ևս 78 հատ հրետանային համակարգ գնելու վերաբերյալ. IDRW Սպիտակ համայնքի Գեղասար բնակավայրում գործարկվելու է էլեկտրական շչակ «Երաժշտություն հանուն ապագայի» հիմնադրամի երեխաները՝ IDBank-ում Երևան քաղաքի քրեական ոստիկանները հայտնաբերել են մեծ քանակի զենք-զինամթերք (տեսանյութ) Ադրբեջանում COP29-ի անցկացումը կբարձրացնի Բաքվի հեղինակությունը միջազգային ասպարեզում. Զախարովա Ռուսաստանը բալիստիկ հրթիռով հարվածել է Ուկրաինային ՀՀ պետական պարտքը 2024 թվականի 9 ամիսներին աճել է 5.5%-ով 3 եղբայր էին, 3-ն էլ մահացան. ավտովթարից մահացել է 44-օրյա պատերազմում զոհվածի եղբայրը Հակակոռուպցիոն կոմիտեի պաշտոնյաները ոսկեջրած արծաթյա ժամացույցներ են նվեր ստացել․ «Հետք» «Ի՞նչ մարտահրավերներ են ծառացած երկրի արջև». Էդուարդ Շարմազանովի մամուլի ասուլիսը Հրանտ Թոխատյանը հայտնվել է հիվանդանոցում. Լուիզա Ներսիսյանը մանրամասներ է հայտնել նրա առողջական վիճակից ՔՊ-ն Գյումրիում նոր թեկնածու է փնտրում Փաշինյանին չի հաջողվում մանդատազերծել Հովիկ Աղազարյանին «Պարզվում է՝ ամբողջ «բազարի» պատասխանատուն Սանոսյանն էր». Արմեն Հովասափյան Հաագայի դատարանը Նեթանյահուին և Գալանտին ձերբակալման օրդեր է տվել ՆԳ և ՏԿԵ նախարարների նաշանակումն անակնկալ է եղել ՔՊ-ի համար Փաշինյանը բացահայտել է բուհերից իր վախերը Երևանում փոշու պարունակությունը գերազանցել է թույլատրելի կոնցենտրացիան Իրանում երկրաշարժ է եղել «Սպայկա»-ն բացարձակ առաջատարն է Մահացել է ԵԽԽՎ-ում Հայաստանի հարցով համազեկուցող Ջոն Պրեսկոտը Ինչու՞ պետք է քաղաքացիները ֆինանսապես հաշվետու լինեն պետությանը․ Նաիրի Սարգսյանը խոսում է դժվարությունների, վտանգների մասին Ձմռանն արևային մարտկոցները կարող են կորցնել արդյունավետությունը. խնդրի լուծումը գտել են Լեհաստանում Արցախցիների վերադարձի իրավունքի ուղղությամբ Եվրախորհրդարանի արդեն մի քանի բանաձևեր կան․ «Հայաքվե» Վտանգված է Ստեփանակերտի հուշահամալիրը․ «Հայաքվե» Պետք է ոչ թե փրկչի, այլ փոփոխության սպասում ձևավորել․ Ավետիք Չալաբյան Ի՞նչ «հեռահար» նպատակներով է կայացվել այդպիսի որոշում. «Փաստ» «Այս քայլերը միտված են հայ հասարակությանն ավելի աղքատացնելու. եկող տարվա բյուջեն Հայաստանի զարգացման հետ որևէ աղերս բացարձակ չունի». «Փաստ»