«Հրապարակ». Ինչու են Սյունիքի հանքերը հայտնվել Ադրբեջանի թիրախում
Ադրբեջանական լրատվամիջոցները շարունակում են թիրախավորել Հայաստանի, մասնավորապես Սյունիքի հանքերը՝ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային, Կապանի լեռնահարստացման կոմբինատները, այն շեշտադրմամբ, թե իբր այդ հանքավայրերը վտանգ են ներկայացնում տարածաշրջանի էկոլոգիական իրավիճակի համար։ Baku TV հեռուստաընկերությունը վերջերս նույնիսկ ռուս լրագրող էր գործուղել Հայաստան, որը փորձագետներից, Կապանի եւ Քաջարանի բնակիչներից մեկնաբանություններ էր հավաքել՝ տրամադրելով դրանք ադրբեջանական լրատվամիջոցներին, իսկ ԱԱԾ-ի աչքից դա վրիպել էր, քանի որ ՀՀ իշխանություններն ավելի շատ զբաղված են հայաստանյան լրատվամիջոցներին վերահսկելով ու սահմանափակելով, իսկ ադրբեջանական ԶԼՄ-ներն իրենց իշխանությանը չեն խանգարում։
Այնուամենայնիվ, ի՞նչ նշանակություն ունեն այս հանքերը Հայաստանի համար, եւ ինչո՞ւ է Ադրբեջանը թիրախավորել դրանք՝ հարցրինք տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանին։ «Հանքարդյունաբերությունը յուրաքանչյուր երկրի համար կարեւոր նշանակություն ունի, ինչպես Ադրբեջանի դեպքում նավթարդյունահանումն է, որն ապահովում է իր ՀՆԱ-ի մոտավորապես 30 տոկոսը, իրենց պետական բյուջեի կեսից ավելին ապահովում են նավթագազային փողերը: Հայաստանի պարագայում հանքարդյունաբերության տեսակարար կշիռն անհամեմատ ավելի փոքր է, այն կազմում է ՀՆԱ-ի մոտավորապես 3-4 տոկոսը՝ ի տարբերություն Ադրբեջանի: Հայաստանի հանքարդյունաբերությունը հիմնականում մետաղական հանքի շահագործումն է, ինչն իրականացվում է ժամանակակից տեխնոլոգիաների միջոցով, եւ այստեղ ներգրավված են եղել մշտապես արեւմտյան, ռուսական ընկերություններ, որոնք արդիական տեխնոլոգիաներ են կիրառել այստեղ։ Այս պահին, օրինակ, մեր հանքարդյունաբերության տեսակարար կշիռն արտահանման մեջ շատ փոքր է, մոտավորապես՝ 4- 8 տոկոս։ Հանքարդյունաբերող ընկերություններն անցած տարի պետական բյուջե են վճարել մոտավորապես 200 մլրդ դրամի չափով հարկեր, սա կազմում է ընդհանուր հարկային մուտքերի մոտավորապես 10 տոկոսը, ոչ ավելի։ Այսինքն՝ հանքարդյունաբերությունը ՀՀ տնտեսության համար կարեւոր նշանակություն ունի: Օրինակ, Սյունիքի պարագայում, որտեղ հանքարդյունաբերության գործունեության արդյունքում է, որ մարզում աղքատությունը 2.3 տոկոս է, այն դեպքում, երբ ամբողջ Հայաստանում միջինը 26.5 տոկոս է։ Այսինքն՝ կոնկրետ Սյունիքում հանքարդյունաբերության շնորհիվ սոցիալական, տնտեսական բազմաթիվ խնդիրներ են լուծվում։ Անշուշտ, հանքարդյունաբերության հետ մեկտեղ պետք է քայլեր իրականացվեն նաեւ շրջակա միջավայրի պահպանության համար, ինչը, բնականաբար, արվում է, եւ հաստատ Ադրբեջանը չէ, որ Հայաստանին խորհուրդ պետք է տա, թե բնապահպանական ինչ նորմեր պահպանենք։ Մեր պետական մարմիններն իրենք են պահպանում շրջակա միջավայրը, եւ Հայաստանի բնակչության առողջության մասին ադրբեջանցիները մտահոգվել չեն կարող»,- ասաց տնտեսագետը։
Իսկ ինչո՞ւ են ադրբեջանցիները հենց հանքարդյունաբերությունը թիրախավորել։ «Ակնհայտ է, որ նրանք Սյունիքի ուղղությամբ ռազմական, քաղաքական ու քարոզչական ճնշումներ են իրականացնում։ Ռազմական ճնշումն արդեն իրականացրել են, քաղաքականն ամեն օր փորձում են իրականացնել՝ քարոզչական գործիքներով: Այդպես էլ բնապահպանական ճնշում են փորձում իրականացնել, թե իբր Սյունիքում բնապահպանության վիճակը վատ է, եթե մենք մտնենք, իրավիճակը կշտկվի, տարածաշրջանն ավելի մաքուր կլինի եւ այլն։ Այսինքն՝ փորձում են հիմքեր ստեղծել ռազմական ագրեսիայի համար, որոնցից մեկը կարող է դիտվել բնապահպանական իրավիճակը։ Դա իրենց տրամաբանությունն է, բայց դա, անշուշտ, նաեւ իրենց ներքին լսարանի համար է․ փորձում են լսարանին ոգեւորել, ինչ-որ առիթներ ստեղծել, թե ինչի համար կարելի է այդ ուղղությամբ ագրեսիա իրականացնել»,- պատասխանեց Պարսյանը։
Հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանը Հայաստանում տնտեսական աղետից է խոսում, մինչդեռ հենց Ադրբեջանն է տարածաշրջանի թիվ 1 աղտոտողը։ Մեզ հետ զրույցում «Էկոլուրի» նախագահ Ինգա Զարաֆյանը ներկայացրեց, թե ինչ վտանգներ է ստեղծել տարածաշրջանի համար Ադրբեջանը․ «2006թ. Կասպից ծովի բոլոր ափամերձ երկրները, այդ թվում՝ Ադրբեջանը, վավերացրել են Կասպից ծովի ծովային միջավայրի պաշտպանության շրջանակային կոնվենցիան (Թեհրանի կոնվենցիա)։ Կասպից ծովի արեւմտյան ափին գտնվող նավթի եւ գազի պաշարներով հարուստ Ապշերոնի թերակղզու 21,3 հազար հեկտար տարածքը խիստ աղտոտված է նավթով եւ նավթամթերքներով: Նավթի երկարատեւ արտահոսքերն այս տարածքում առաջացրել են շրջակա միջավայրի եւ բնական լանդշաֆտի լուրջ մարդածին փոփոխություններ: Ադրբեջանի նավթագազային արդյունաբերությունը զգալի վտանգ է ներկայացնում Կասպից ծովի ավազանի երկրների՝ Իրանի, Ղազախստանի, Ռուսաստանի, Թուրքմենստանի եւ հենց Ադրբեջանի համար։ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղն անցնում է Վրաստանի տարածքով՝ ընդգրկելով Բորժոմի ազգային պարկի մի մասը, որը հարուստ է հանքային ջրի աղբյուրներով, միջազգային նշանակություն ունի առողջապահական եւ սպորտային զբոսաշրջության տեսանկյունից: Վրաստանի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները մի քանի տարի դեմ են արտահայտվել հատուկ պահպանվող տարածքով նավթամուղի անցկացմանը՝ մատնանշելով հնարավոր արտահոսքի եւ վթարների ռիսկերը հատկապես հանքային ջրերի աղբյուրների համար։ Նրանք պահանջում էին փոխել նախագծի երթուղին, սակայն ներդրողները եւ Ադրբեջանի կառավարությունը չհամաձայնեցին բարձրացնել ծրագրի արժեքը, եւ այն իրականացվեց։ Հաշվի առնելով «կանաչ» էներգետիկային անցման անհրաժեշտությունը՝ պետք է իրականացնել Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան եւ նավթագազային արդյունաբերության այլ նախագծերի գործունեության, կատարված եւ չկատարված պարտավորությունների, ինչպես նաեւ ջերմոցային գազերի արտանետումների եւ շրջակա միջավայրին հասցված վնասների միջազգային աուդիտ: Նեֆթչալիի շրջանի Միրղուրբանլի եւ Յենի Գիշլագ գյուղերի բնակիչները դժգոհում են ռադիոակտիվ յոդի արտանետումներից, որոնք «Ազեր Յոդ» ՍՊԸ-ին պատկանող Նեֆթչալայի յոդի եւ բրոմի գործարանի թափոններն են։
2023թ. Ադրբեջանի Գեդաբեկի շրջանի Սոյուդլու գյուղի բնակիչները դեմ են արտահայտվել ցիանային պոչամբարի կառուցմանը: Այն նախատեսված էր Գյադաբայի ոսկու եւ արծաթի հանքավայրի շահագործման արդյունքում առաջացած թափոնների համար: Բնակիչները մտահոգված են իրենց արոտավայրերին, ջրերին սպառնացող վտանգներով։ Նրանց նկատմամբ Ադրբեջանի իրավապահ մարմինները բռնի գործողություններ են ձեռնարկել՝ մահակների, ռետինե փամփուշտների, պղպեղի եւ արցունքաբեր գազի կիրառմամբ։ Նշեմ, որ 2017թ. դադարեցվել է Ադրբեջանի անդամակցությունն Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկության նախաձեռնությանը (EITI)` նախաձեռնության սկզբունքների խախտման, քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ երկրի կառավարության մշտական ճնշման եւ կոշտ միջոցների կիրառման, ինչպես նաեւ՝ քաղաքական ընդդիմախոսների եւ լրագրողների նկատմամբ հետապնդումների պատճառով։ Հասարակական ակտիվիստները, որոնք հանդես էին գալիս Ադրբեջանում հանքարդյունաբերության ոլորտի բաց եւ հաշվետվողական լինելու օգտին, կա՛մ ձերբակալվեցին, կա՛մ ստիպված եղան լքել երկիրը»։
Экономим вместе. IDBank и Idram 
АНО «Евразия» организовала поэтический вечер «Чаренц и Горький. Литературные судьбы» 
Технологический саммит Silicon Mountains пройдет при поддержке Ucom
Образовательная поездка в Дубай: эксклюзивное предложение Фонда «Музыка во имя будущего»
Эвокабанк стал первым банком, присоединившимся к открытой QR-инфраструктуре Idram 
АНО «Евразия» стала первой международной командой на чемпионате по колке дров в Беларуси 
На месте ресторана «Кактус» Нарек Налбандян открыл супермаркет: «Паст»
Религиозная секта баталхаджинцев бросила вызов России 
Ближневосточная Академия классической музыки совместно с Фондом «Музыка во имя будущего» представляют уникальную возможность для образовательных путешествий
Стипендиат Фонда «Музыка во имя будущего» Эдуард Даян -лауреат первой премии Международного конкурса имени Арама Хачатуряна
«Евгений Онегин» для армянских студентов: незабываемый вечер с АНО «Евразия»" 
«Узнай Евразию. Кыргызстан»: Новая программа от АНО «Евразия». 
«Не забудем, не простим!» Российские летчики почтили память боевых товарищей в Армении
Почему Никол Пашинян не заинтересован в освобождении пленных и насильственно похищенных людей? «Паст»
В Ереване при поддержке ВТБ (Армения) пройдут концерты пианиста Дениса Мацуева 
Ucom и Sunchild установили очередную солнечную электростанцию в Арени 
4,401,021 драм фонду Дети Армении. Бенефициар ноября — «Armenia Tree Project» 
Перейдет ли Южный Кавказ под контроль РФ в результате нового разделения зон влияния? «Паст»
Региональная торговая «диверсификация» и реальная картина: «Паст»
Цифровая трансформация как путь к будущему банковских услуг
Компания Ucom — платиновый партнер Армянского форума управления Интернетом (ArmIGF)
«Русский след в Гюмри»: культурно-образовательная экскурсия от АНО «Евразия» 
Непревзойденный цинизм: «Паст»
Впечатляющее выступление молодой армянской виолончелистки в Национальном оперном театре Китая: «Паст»
Юнибанк предлагает упрощенное бизнес кредитование без финансового анализа предприятий 
Нам не нужно искать политическую «крышу»: Директор «Спайки» прокомментировал распространяемые слухи: «Паст»
В Китае стартовал Международный молодежный конкурс имени Хачатуряна с выступлением виолончелистки фонда «Музыка во имя будущего» Мари Акопян 
Сотрудники Ucom приняли участие в работе по восстановлению леса в Вайоц Дзоре 
Fast Shift присоединился к открытой QR-инфраструктуре Idram
«Росатом» провел в Ереване семинар, посвященный технологическим возможностям по сооружению АЭС в Армении и вовлечению местных поставщиков в проект 
АНО «Евразия» организовала вечер, посвященный творчеству Лермонтова 
Вклад в науку: Ереванский филиал РЭУ отметил выпуск 10-го, юбилейного номера сборника «проблемы социально-экономического развития: поиски перспективы, решения»
Общественно-политическое собрание «третьей силы» прошло в условиях строгой конфиденциальности
Новый и современный: филиал «Арабкир» IDBank возобновил свою работу 
Компания Ucom запустила сеть 5G в первых девяти городах
Научитесь экономить. Международный день сбережений с Idram Junior
Настала очередь приграничных сел: кто присоединится к инициативе? «Паст»
Грузинская мечта и армянские галлюцинации 
Юрий Навоян: грузинская мечта воплощается в жизнь
«Евразия» и музей дружбы армянского и русского народов отметили 110-летие Амо Сагияна 
