Անցնող տարվա տնտեսական խութերը․ «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Անցնող տարին «առանձնահատուկ» էր հատկապես նրանով, որ տնտեսության մեջ մի շարք բացասական երևույթներ ավելի խորացան, որի պատճառն այն է, որ այդ ոչ դրական երևույթների զարգացումը կանխելուն ուղղված գործողություններ չձեռնարկվեցին։
2022 թվականին սկսված ռուս-ուկրաինական պատերազմի մեկնարկից հետո Ռուսաստանի դեմ սահմանված պատժամիջոցների արդյունքում Հայաստանի առաջ նոր տնտեսական հնարավորություններ բացվեցին, բայց հաջողվեց ոչ բոլոր հնարավորություններից օգտվել։ Օրինակ՝ Ռուսաստանում արևմտյան ընկերությունների հեռանալուց հետո հայկական բիզնեսի ներկայացուցիչները կարող էին հաստատվել ռուսական շուկայում, բայց դրա փոխարեն Հայաստանը կարևոր դեր ստանձնեց միայն վերաարտահանման ոլորտում։ Եթե սկզբնական շրջանում գործ ունեինք սարքավորումների ու մեքենաների վերաարտահանման հետ, ապա 2024 թվականին արդեն վերաարտահանումը խիստ բևեռացված տեսք ընդունեց՝ կախման մեջ հայտնվելով մեկ գործունեության ուղղությունից։
Այս պայմաններում Հայաստանի տնտեսական աճի ապահովման լոկոմոտիվը դարձավ ոսկու և թանկարժեք քարերի վերաարտահանումն այն դեպքում, երբ հումքը ներմուծվում էր Ռուսաստանից ու արտահանվում հիմնականում ԱՄԷ և Հոնկոնգ։ Պարզ է, որ այս վիճակը երկար տևել չէր կարող, քանի որ աշխարհում իրավիճակը շատ արագ փոխվում է։ Դրա համար էլ տարվա երկրորդ կեսից սկսած ոսկերչական ոլորտի աճը սկսեց դանդաղել, արտահանման տեմպերը նույնպես սկսեցին նվազել, ինչն էլ իր հերթին երևան հանեց տնտեսության արտահանելի հատվածի մրցունակության անկումը։
Ու քանի որ տնտեսության տեսանելի հատվածում աշխուժությունը բացակայում էր ոսկերչական ապրանքների վերաարտահանման նվազման արդյունքում առաջացած վակուումը լրացնելու համար, ապա նման իրավիճակը հանգեցրեց նաև տնտեսական ակտիվության տեմպերի նվազեցման։ Արդյունքում հոկտեմբերին ունեցանք տնտեսական ակտիվության այս տարվա ամենացածր ցուցանիշը` 4,2 %, որը շուրջ 2,8 տոկոսային կետով ցածր է նախորդ ամսվա ցուցանիշից:Փաստացի առկա իրավիճակը վկայում է այն մասին, որ Հայաստանի տնտեսությունը շարունակում է մնալ արտածին գործոններից կախյալ վիճակում, որի բացասական ազդեցությունն աստիճանաբար տեսանելի է դառնում։ Իսկ դրա փոխարեն Հայաստանի ներքին ներուժը չի օգտագործվում։
Հայաստանն ունի արտադրության կազմակերպման հնարավորություններ, որոնք այդպես էլ չեն իրացվում։ Այս տարի ևս կառավարությունը միջոցներ չձեռնարկեց արտադրության կազմակերպման համար բարենպաստ ներդրումային ու օրենսդրական միջավայր ձևավորելու համար։
Տնտեսական ակտիվության տեմպերի նվազման ֆոնին այս տարին աչքի ընկավ նաև պետական պարտքի ծավալների ռեկորդային ավելացմամբ՝ կազմելով մոտ 12,6 մլրդ դոլար։ Նկատի ունենանք, որ երեք ամիսը մեկ պետական պարտքն ավելի քան 100 մլն դոլարով ավելանում է։ Ավելին, ֆինանսական տարին ցույց տվեց, որ ժամանակի ընթացքում այս տեմպն ավելի է արագանում։ Եթե պարտքի աճի տեմպերը շարունակվեն նաև հաջորդ տարիներին, ապա Հայաստանը կարող է բախվել ֆինանսական կայունության խնդիրներին և միջազգային վարկանիշային գործակալությունների գնահատականների նվազեցմանը։
Ու այնպես չէ, որ պարտքն էլ տնտեսության որոշ ուղղություններ խթանելու նպատակին է ծառայում։ Դրանցով ընդամենը բյուջեում առկա ճեղքվածքները փակելու խնդիր է լուծվում, որը հավել յալ էֆեկտ ունենալ չի կարող։ Ու քանի որ բյուջեում անընդհատ նոր ճաքեր են բացվում, կառավարությունը տրամադրված է ինչքան հնարավոր է շատ վարկային միջոցներ ներգրավել։
Անցնող տարին աչքի ընկավ նաև հարկային բեռի ծանրացմանն ուղղած նախաձեռնությունների առաջքաշմամբ։ Ողջ ընթացքում իշխանությունները մտածում էին, թե ինչ ոլորտներում կարող են նոր հարկեր ու տուրքեր ներմուծել։ Արդյունքում անցում է կատարվում հարկային համահարթեցման, երբ փոքր ու միջին բիզնեսին տրված հարկային արտոնությունները վերացվում են, որի արդյունքում բիզնեսի այս հատվածը կորցնում է իր մրցակցայնությունը խոշորների համեմատ։ Սպասվում է, որ հարկային բեռի առումով հաջորդ տարին էլ ավելի ծանր է լինելու։
Անցնող տարվա ընթացքում նաև նկատվեց, որ Հայաստանում ֆինանսական համակարգը բախվում է անհավասարակշռության հետ կապված խնդիրների։ Այս անհավասարակշռությունը դրսևորվում է վարկավորման կառուցվածքի և ֆինանսական ռեսուրսների բաշխման ոչ արդյունավետությամբ։ Հայաստանի բանկային հատվածում հիպոտեկային ու սպառողական վարկերը շարունակում են մեծ տեմպերով աճել, իսկ դրա ֆոնին նվազում է տնտեսության արտադրողական հատվածի վարկավորումը։ Իսկ արդյունաբերության և արտադրության վարկավորման դանդաղումը նվազեցնում ու սահմանափակում է տնտեսության երկարաժամկետ աճի հնարավորությունները։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Росавиация подтвердила, что аэропорт Грозного во время посадки борта «Азербайджанских авиалиний» атаковали дроны 
Баграт Галстанян назвал главные ошибки протестного движения «Священная борьба» 
В Армении признан приоритетный общественный интерес в отношении 570 единиц земельных участков Сюникской области 
В Индии из-за смерти экс-премьера Манмохана Сингха объявили семидневный траур 
Министр юстиции Армении и посол Ирана обсудили вопрос сотрудничества 
Правительство Армении одобрило кредитное соглашение по строительству тоннеля Каджарана 
В четырех регионах России закрыли аэропорты из-за угрозы атаки беспилотников 
Главы стран ЕАЭС подписали соглашение о единой системе таможенного транзита с третьими странами 
Папа Римский открыл «святую дверь» в одной из крупнейших тюрем Италии 
В Китае обнаружили останки ранее неизвестного вида травоядных динозавров, живших 193 млн. лет назад 
Ведущий израильский авиаперевозчик приостановил все свои рейсы в Москву после крушения авиарейса Баку-Грозный 
«Рождественское чудо»: Мужчина нашел своих родных 75 лет спустя после своего усыновления 
Нефть стабильна после спада накануне, Brent у $73,3 за баррель 
Ара Мкртчян назначен Почетным консулом Иордании в Армении
Удобное «оружие», которое всегда под рукой у Пашиняна.... «Паст» 
Глава Дилижанской общины из ГД отчуждал земельные участки по цене значительно ниже, чем рыночной: «Паст» 
Армянские волонтёры среди добровольцев «Евразии», которые устраняют последствия аварии в Чёрном море 
Бенефициары программы «Рядом с тобой» в IDBank-е
Беспрецедентный показатель: Новейшая оптоволоконная сеть «Team» уже доступна 350 000 семей Армении: «Паст» 
Как долго еще Никол Пашинян будет продолжать неадекватный дискурс ради сохранения власти? «Паст» 
Дания усилит оборону Гренландии после слов Трампа 
Неформальный саммит СНГ начался в курортном комплексе «Игора» 
В Военно-морской академии Грузии поздравили сотрудников с Новым годом открыткой флагом России 
Песков: Армения получает много дивидендов от членства в СНГ 
Лавров: о допускающих ядерную войну сценариях говорит только Запад 
ВТБ (Армения) поддержал концерт джазмена Левона Малхасяна
Слушатели школы развития оборонных учреждений Минобороны Грузии посетили Армению 
Главы МО Турции и США обсудили вопросы безопасности 
Автогиганты Ford и General Motors пожертвуют по 1 млн. долларов вместе с автомобилями на инаугурацию Трампа 
В Сибири обнаружили почти полностью сохранившиеся останки детеныша мамонта 
Повсюду дым и выбиты стекла: во Владикавказе произошел взрыв в ТЦ 
ХАМАС все еще не предоставил список оставшихся в живых израильских заложников 
Названа страна, имеющая «сверхстарое» общество 
Новый глава МИД Сирии призвал Тегеран не сеять хаос в стране 
Idram в борьбе за продовольственную безопасность 
И снова манипуляции, фактические и содержательные фальсификации: «Паст» 
«Также из-за этого нас ненавидят, ничего человеческого не оставил»: «Паст» 
Человек, давший показания против Чалабяна, теперь обеспечивает «массовку» распространения тезисов власти: «Паст» 
Были против «лишних» выходных, но хотят... сократить 10 рабочих дней: «Паст» 
